تحولات جديد اقتصادي در ايران

آنچه در پي آمده است پايان‌نامه كارشناسي ارشد دكتر محمدحسن گنجي است كه در سال 1317 براي ارائه به دانشگاه ويكتوريا در منچستر به رشته تحرير درآمده و نگاهي دارد به تحولات اقتصادي ايران در آن سال‌ها .

* * *

تنباكو

در ايران انواع تنباكو به عمل مي‌آيد از جمله نوع زبر و خشن آن است كه براي توليد سيگار و سيگارت مناسب نيست و اغلب در قليان (حقه در هندوستان) استفاده مي‌شود و در تمام نقاط ايران مي‌رويد.

نوع دوم، تنباكوي معمولي معروف به توتون است كه در توليد سيگار و سيگارت به كار مي‌رود. رشد اين نوع توتون محدود به ولايات مرطوب جنوب درياي خزر است مقداري هم در آذربايجان به دست مي‌آيد.تنباكوي ايران (مخصوصاً نوع محصول شيراز) زماني در سراسر غرب آسيا متداول بود، ولي معمول شدن سيگار و وضع ماليات‌هاي سنگين و تعرفه‌هاي گمركي از ميران توليد آن كاسته است.در گذشته‌ مقداري از محصول تنباكوي ايران به خارج صادر مي‌شد، ولي اكنون به خاطر افزايش سريع مصرف محلي كمتر به خارج صادر مي‌شود در حاليكه سطح زير كشت آن روز به روز بيشتر مي‌شود.

جدول زير آخرين اطلاعات را درباره توليد و سطح زير كشت تنباكو ارائه مي‌كند.

نوع سال سطح زير كشت محصول توليد در هكتار

تنباكو 4ـ1933 2213 هكتار 6077 تن 2747 كيلوگرم در هكتار

تنباكو 4ـ1934 2442 هكتار 6595 تن 2697 كيلوگرم در هكتار

توتون 4ـ1933 8489 هكتار 10039تن 1124 كيلوگرم در هكتار

توتون 5ـ1934 10167 هكتار 16180تن 1591 كيلوگرم در هكتار

ولايت گيلان مهم‌ترين مركز توليد تنباكو و توتون است بعد از آن كردستان، كرمانشاهان، تهران، قم، همدان و غيره. توليد سيگار براي مصرف داخلي ايران از ديرباز آغاز شده ولي از سال 1927 كه قانون انحصار دخانيات وضع شده، اين صنعت توسعه يافته است.

سيگار در ايران كمتر مصرف مي‌شود، ولي توليد سيگارت روزافزون شده و اكنون كارگاه‌هاي سيگارت پيچي در اغلب شهرها وجود دارد، مهم‌ترين مراكز آن عبارتند از تهران، رشت، تبريز، مشهد و جاهاي ديگر.

در اين جا لازم است اشاره‌اي به كارخانه عظيم دخانيات كه اخيراً در خارج تهران به وجود آمده است و وسعتي برابر 48 هكتار را پوشانده است، به عمل آيد.

اين كارخانه به بهاي 26000000 ريال بنا شده و روزي 12500000 نخ سيگار، 22000 كيلوگرم توتون چپق و 8000 كيلوگرم تنباكو توليد مي‌كند. در اين كارخانه 1746 نفر كار مي‌كنند و از اين لحاظ بزرگترين كارخانه نوع خود در ايران به شمار مي‌آيد.

ترياك

كشت بوته ترياك در كشاورزي ايران سابقه‌اي هم پاي خود كشاورزي دارد به خاطر اينكه هيچ محصول ديگري مانند آن مناسب با آب و هواي ايران نيست و در نتيجه كشت ترياك در همه جاي اين كشور امكان‌پذير است.ترياك تا اواسط قرن گذشته (قرن 18) در ايران مصرف دارويي داشت و در 1855 بود كه اول بار به عنوان يك ماده تجاري به جاوه، هنگ‌كنگ و سنگاپور حمل شد. بعد از آن به سرعت توسعه يافت و بيشتر دهاقين كشت آن را به جاي اقلام ديگر برگزيدند به خاطر اينكه از حمله ملخ مصون بود و محصول آماده‌اي فراهم مي‌ساخت كه به آساني تا مرزها قابل حمل بود و به بهاي خوبي به آساني به فروش مي‌رسيد.

جدول زير رشد توليد و بهاي محصول ترياك را به خوبي نشان مي‌دهد.

سال محصول به پوند وزن انگليسي بهاي آن به ريال

4ـ1933 770516 698416 ليره انگليسي

2ـ1921 255697

3ـ1922 660647

5ـ1924 1077290

6ـ1925 1130057 1565121ليره انگليسي

در سال 1926 ترياك 6/16درصد صادرات ايران و 15/7درصدجمع ماليات‌ها را به خود اختصاص داده بود. در 1931 ايران در كنوانسيون جامعه ملل به منظور تقليل دادن توليد ترياك و محدود ساختن مواد مخدر شركت كرد و نماينده ايران از طرف دولت خود تعهد كرد كه از ميزان كشت و توليد ترياك بكاهد و كميسيوني به سرپرستي دلانو (F.A.DELANOE) آمريكايي تشكيل يافت كه براي مطالعه موضوع به محل اعزام شود. اين كميسيون مقرر داشت كه دولت ايران اقدامات زير را به عمل آور

دیکشنری آنلاین

دیکشنری آنلاین